مدیریت استانی کردستان

عنوان

اجتهاد و تقلید در فقه شیعه

استاد راهنما

سرکار خانم نسرین اسدبیگی

پژوهشگر

فاطمه اینانلو-مدرسه علمیه حضرت فاطمه(س)سقز

چکیده

پژوهش حاضر با عنوان «جایگاه اجتهاد وتقلید در فقه شیعه » ، برای رسیدن به اهدافی چون شناخت جایگاه اجتهاد وتقلید به نحوی منسجم ، پاسخگویی به شبهات مطرح شده د ر این زمینه ، جهت بارور شدن باورها، شناخت عوامل رکودو خروج اجتهاد از بستر طبیعی خود همانند ظهور اخباریه در قرن 11و12نزد شیعه وبسته شدن نسبی باب اجتهاد و… تدوین گشته است . وبرای نیل به این مقصود از منابع معتبری مانند اسلام ونیازهای زمان، تألیف مرتضی مطهری ، نقش تقلید در زندگی انسان ،تألیف محمد تقی مصباح یزدی ، تاریخ فقه وفقها ، تألیف حبیب الله عظیمی ، استفاده شده است.

این پژوهش برای پاسخگویی به سؤالاتی چون ، چیستی اجتهاد وتقلید و چگونگی سیرتحول اجتهاد درفقه شیعه و چرایی ضرورت آنها؟و…،پس از تبیین مباحث مقدماتی ،دردو فصل نخست مبانی اجتهاد وتقلید، رامطرح می نماید؛و در فصل سوم، نخست تقسیمات رایج و مشهور ادوار فقـه امامـیه را بـیان می کند ،سپس با نقد طبقه بندی های مذکور ، تحوّلات وتطوّرات فقه شیعی ،در 9دوره و عصر بررسی شده است، ودراین تحقیق سعی شده که سبک واسلوب ابداعی هر یک از فقهایی که در هر دوره نقش داشته اند به اختصار مورد بررسی قرار گیرد. پس از بررسی ها وتلاش برای پاسخ به سوالات در بین منابع وکتب معتبر ،روشن گردید که،  انسـان مسلمان در عصــر غیبت ،جهت شناخت مسئولیت عباد ی ومدنی و جزایی راهی جز اجتهاد واستنباط از منابع فقه یعنی کتاب قرآن وسنت ندارد وشخصی که توانایی رسیدن به چنین رتبه ی علمی را ندارد موظف است احکام دین را از یک متخصص در علم فقه فرا بگیرد.

بنابراین امامیه معتقد است که هرکس در هر زمان ف درصورتی که دارای شرایط اجتهاد باشد ، می تواند به کتاب وسنت وادلۀ اصول رجوع نماید و احکام شرع را در موضوعات مختلف ، مستحدثه وغیر مستحدثه ، استخراج کند. از این رو ، فقه شیعه ، فقهی پویا وغنی وقابل انطباق درهر عصر وزمان است ، به موضوعات ومسائل مختلف پاسخ می گوید وباشرایط وموقعیت های گوناگون سازگاری دارد.

اجتهاد در فقه شیعه از قرن 2هجری –که آغاز عصر غیبت است – به بعد روندی رو به جلو ودر جهت تکامل را طی می کندوبا گذر از دوره های مختلف تاریخی ومتناسب با اقتضائات زمان ومکان پویا بوده است .  البته در مراحل کوتاهی با ظهور عواملی چون ظهور اخباری ها این حرکت متوقف یا کند شد که سپس با تلاش فقهای بزرگ ، آن موانع برطرف گریده و رشد این حرکت سرعت داده شد. تا اینکه در نیمه ی دوم قرن 14 هجری حکومت فقهی با پیروز شدن انقلاب اسلامی د رایران تحقق پیدا کرد وعملاً اثبات گردید که فقه در همۀ شؤون جامعه جاری است وتوان حلّ مشکلات همه جانبۀ اجتماع را دارد و مقتضیات زمان ومکان در آن نقش تعیین کننده دارد.

با بررسی علمی و کاوش در تاریخ فقه شیعه، هرچه بیشتر آشکار گردید ، شبهاتی که در مورد اجتهاد وتقلید وارد شده ناشی از فهم غلط ومعنا ومفهوم تقلید و اجتهاد است . از این رو با تبیین درست معنای اجتهاد وتقلید در اسلام ، خود به خود همۀ شبهات رفع می شود.