اخلاق پژوهشگر
بسم الله الرحمن الرحیم
نخستين پرسشي كه با ديدن اين عنوان به ذهن مي‌آيد ، اين است كه چرا اخلاق پژوهشگر؟ سخن گفتن از اخلاق پژوهشگران چه ضرورتي دارد؟… آيا بهتر نيست كه از اخلاق به طور مطلق سخن گفته شود و ضرورت آنرا نشان دهيم تا به تبع آن ، وظايف اخلاقي پژوهشگران نيز مشخص شود؟
حقيقت آن است كه پژوهشگر به منزلة يك انسان و به حكم انسان بودن، نيازمند اخلاق است. و اگر مي‌خواهند به هدف زندگي دست يابند، بدون رعايت موازين، مقررات و محدوديت‌هاي اخلاقي امكان پذير نيست. افزون بر اين، پژوهشگر به عنوان كسي كه معاشرتي خاص با افرادي خاص دارد و در يك محيط پژوهشگران جز و فرهيختگان و نخبگان يك جامعه به شمار مي‌آيند. به همين دليل، در مقام كساني كه متعلق به طبقة نخبگان و فرهيختگان جامعه هستند، مسئووليت‌هاي اجتماعي و اخلاقي خاصي دارند؛ الگوي ديگران، به ويژه جوانان و نوجوانان، به شمار مي‌آيند. رفتار يك پژوهشگر، بازتاب اجتماعي، سياسي و فرهنگي خاصي دارد.
اما مهم‌تر از همة ابعاد پيشين، نقش اخلاق در تحقيق پژوهشگران است.
جهان بيني فرد و همچنين نظام ارزشي او يا به اصطلاح ايدئولوژي او، كاملاً در نظريه پردازي‌هاي علمي او نقش آفرين است.
رابطة اخلاص و جريان چشمه‌هاي حكمت از قلب به زبان را شايد بتوان به اين صورت تحليل كرد كه ثمرة اخلاص حقيقي،خدايي‌شدن انسان است و كسي كه خدايي شد، به ميزان خدايي شدنش بر اشيا و حقايق عالم احاطة علمي خواهد داشت.
ازآثاراخلاق درعرصةپژوهش،دربخش توليدات پژوهشي نمايان مي‌شود. بي‌ترديد،يك پژوهشگرمسلمان ومعتقدبه نظام ارزشي اسلامي،هرگزبه خوداجازه نمي‌دهددرتوليدمحصولاتي نقش‌آفريني كندكه خلاف نظام ارزشي اسلام باشد. براي نمونه،يك مسلمان هرگزنمي‌تواندبه خوداجازه دهدبراي پيروزي درجنگ،ابزارهايي توليدكندكه جان انسان‌هاي بي‌گناه ومردمان عادي رابه خطر مي‌اندازد.
بنابراین پژوهشگران، همچون سايرانسان‌ها، به عنوان عضوي ازجامعةانساني وبراي رسيدن به كمال مطلوب انساني،چاره‌اي جزعمل درچارچوب اخلاق وارزش‌هاي اخلاقي ندارند. همچنين به عنوان عضوي ازيك سازمان،همچون سايراعضاي سازمان،نيازمندرعايت اصول اخلاقي درمحيط كارخودهستند. دراين جهت هيچ تفاوتي با ساير افراد ندارند. درعين حال، پژوهشگران از آن جهت كه عضو طبقة نخبگان جامعه به شمار مي‌روند ، مسؤوليت اخلاقي سنگين‌تري برعهده دارند؛ زيرا رفتار آنان الگوي ديگران است والگوها نيز مسؤوليت بيشتر و سنگين‌تري بر عهده دارند.
عفیفه اسفندیاری-پایه دوم -مدرسه علمیه حضرت زینب(س)سریش آباد