يكي از اعتقادات مسلمين باور به “حساب در قيامت” است كه پروردگار، بندگان خود را درباره گفتار و رفتار بلكه نيات و مقاصد به محاسبه كشيده و از عملكرد آنها سوال خواهد کرد. بايد متوجه بود كه هر فردي در زندگي خود چه مقدار سخن گفته و تا چه اندازه از خوب و بد عمل كرده، تمام لحظات عمرش را در چه راهي گذرانيده، در زندگي چه هدف هايي داشته و به سوي چه كاري حركت نموده است.

در خصوص حساب روز جزا، آيات و روايات فراوانی وارد شده است از جمله خداوند متعال در آیه ۲۸۴ سوره بقره مي فرمايد: “اگرآنچه در نفس هايتان مي باشد آشكار كنيد يا پوشيده داريد خداوند شما را به آن محاسبه خواهد فرمود". در آیه ۴۷ سوره انبيا هم آمده است: “و اگر عمل به اندازه دانه خردلي باشد، آن را خواهيم آورد و ما را كافي است كه خود حسابگر باشم". همچنین آیه ۲۶ سوره غاشيه می فرماید: “به درستي كه به سوي ماست بازگشتشان، آنگاه حساب آنان بر عهده ماست".

“يونس بن عمار” نقل می کند امام صادق(ع)فرمود : پرونده ها در قيامت بر سه قسم است؛ پرونده اي است كه در آن نعمتهاي خدا نوشته شده و پرونده اي است كه درآن، حسنات ثبت گرديده و ديواني است كه در آن گناهان ضبط شده است. در وقت حساب، ميان پرونده نعمت ها و حسنات مقابله اندازند پرونده نعمت ها ديوان حسنات را فرا گيرد، باقي مي ماند ديوان سيئات، فرزند مومن آدم را براي حساب مي خوانند،قرآن در بهترين صورت جلو او افتد، پس مي گويد پروردگارا! من قرآنم و اين است بنده مومن تو كه نفس خود را بخواندن من به تعب انداخته و شب خود را به خوش خواندن من گذرانيده و هنگامي كه شبها براي عبادت بر مي خاست گريه مي كرد، او را خرسند نما چنانكه مرا خوشحال نموده،حضرت فرمود؛ خداوند عزيز جبار مي فرمايد؛ دست راست خود را باز نما؛ پس آن را از خشنودي خداوند عزيز جبار پُِرسازد و دست چپ او را از رحمت خدا، آنگاه گفته شود اين است بهشت،براي تو مباح است،بخوان و بالا رو،چون آيه اي را بخواند يك درجه بالا رود.۱

از امام صادق(ع) روايت شده که فرمود: نفسهاي خود را محاسبه كنيد، پيش از آنكه شما محاسبه شويد، زيرا در قيامت پنجاه ايستگاه است كه هر ايستگاه مثل هزار سال است از آنچه مي شماريد. يعني هزار سال دنيايي آنگاه اين آيه را تلاوت فرمودند؛ در روزي كه اندازه آن هزار سال است از آنچه مي شماريد.۲

حضرت علي(ع) در آخر عمر شریف خود در شب نوزدهم ماه رمضان كه در منزل ام كلثوم مهمان بودن بعد از آنكه ام كلثوم براي پدر بزرگوارش شير و نمك حاضر كردند حضرت گريان گرديد و فرمود؛ دخترم براي من در يك سفره دو نان خورش حاضر كردي، مگر نمي داني من به پسر عموي خود رسول خدا(ص) اقتدا كرده ام. دخترم! هر كه خوراك و پوشاك او در دنيا بهتر باشد، ايستادن او در قيامت نزد حق تعالي بيشتر است، دخترم! در حلال خدا حساب است و در حرام او عقاب….۳

بدون شک حساب در قيامت بسيار دقيق است، بايد از خداوند استمداد نمود و از او توفيق طلبيد و به دامان پيمبر و آل عليهم السلام چنگ زد زيرا بسيار مشكل است. چنانكه از امام زين العابدين(ع) به اين مضمون روايت شده، وقتي كه خلايق محشور مي شوند همه به گردن هم و به سر و روي يكديگر ريخته و ضجه مي كشند با اضطراب شديد لرزان و گريان با هول و هراس بپاخيزند،صداي منادي بلند شود. چنانكه تمام نفسها به عقب بر مي گردد همگي چشم باز نموده، سرها را بر كشند، مي شنوند كه گفته مي شود؛ حكم به عدالت است در اين روز جور و ستمي نيست، ميان شما به عدالت حكم خواهد كرد،در اين روز حق ضعيف را از ستمگر خواهم گرفت. پس منادي ندا در دهد،اي مردم بشنويد كه خدا مي فرمايد؛ منم بسيار بخشنده؛ همه خوشحال شوند…آنگاه امر شود كه براي حساب آماده شوند، بعد فرمان داده شود كه پرونده ها را بياورند و ميزانها نصب گردد و پيمبران حاضر شوند، ائمه و شهدا بر قوم خود گواه باشند، سپس حساب دقيق شود،حسابهاي مخلوق با يكديگر جمع و تفريق گردد،مظلمه ها به حساب آيد گرچه نسبت به كافر باشد.۴

ممکن است این سوال برای برخی افراد پیش آید که خداوند چگونه پرونده اين همه مخلوق را در روز قیامت حساب می كند؟ جواب چنين سوالي را حضرت علي(ع) فرموده است. روایت شده از آن بزرگوار پرسيدند؛ چگونه خداوند خلايق را با اينهمه زيادي حساب مي نمايد؟ حضرت فرمود؛ به همان گونه كه با زياديشان روزي مي دهد، آنها را حساب خواهد نمود. پرسيدند؛ چگونه آنها را حساب مي كند.با اينكه او را نمي بينند؟حضرت فرمود؛چنانكه آنها را روزي مي دهد او را نمي بينند.۵

——————-

۱- بحارالانوار ،ج ۳، ص ۲۳۶

۲- سفينة البحار، ج ۱، ص ۲۵۰

۳- منتهي الامال، ج ۱، ص ۱۸۲

۴- بحار، ج ۳، ص ۲۳۶

۵- بحار، ج ۳ ، ص