مدیریت استانی کردستان

مهارت هاي ارتباطي، نقش اثرگذاري در ايجاد، تسهيل و پايا شدن ارتباطات ميان فردي دارد. اين مهارت ها در فرمايشات امام حسن (عليه السلام) از جنبه هاي مختلفي قابل بررسي است. آثار مثبت ارتباط و همنشيني با علماء نقش هم نشيني و چگونگي دوست يابي، شناخت افراد از طريق حالت هاي روحي و احساسي، از جمله مواردي است که در فرمايشات حضرت تأکيد شده است. جالب اينکه همين موارد، جزو نکات مهم و کليدي است که در مباحث علم روان شناسي و مشاوره مطرح مي شود .

1- تأثير مجالست با علما

امام حسن (عليه السلام) مي فرمايد: «من اکثر مجالسه العلماء اطلق عقال لسانه، و فتق مراتق ذهنه، و سرّما وجد من الزّياده في نفسه، و کانت له ولايه لما يعلم، و افاده لما علّم؛ هر که با علما بسيار مجالست نمايد، سخنش و بيانش در بيان حقايق آزاد و روشن خواهد شد و ذهن و انديشه اش باز و توسعه مي يابد و بر معلوماتش افزوده مي گردد و به سادگي مي تواند ديگران را هدايت نمايد». (1)
2- اهميت مشورت

امام حسن (عليه السلام) مي فرمايد: «ما تشاور قوم الا هدوا الي رشدهم؛ هيچ گروهي در کارهاي اجتماعي، سياسي، اقتصادي، فرهنگي و…، با يکديگر مشورت نکرده اند، مگر آنکه به رشد فکري و عملي و…، رسيده اند». (2)
3- نقش هم نشين منتقد در آگاه سازي

امام حسن (عليه السلام) مي فرمايد: «انّ من خوفک حتي تبلغ الامن، خير ممن يومنک حتي تلتقي الخوف؛ همانا کسي تو را –در برابر عيب ها و کمبودها- هشدار دهد تا آگاه و بيدار شوي، بهتر است از آن کسي که فقط تو را تعريف و تمجيد کند تا بر عيب هايت افزوده گردد. (3)
4- نحوه برخورد با برادر مؤمن

امام حسن (عليه السلام) مي فرمايد: «اذا لقي احدکم اخاه فليقبل موضع النوّر من جبهته؛ وقتي انسان برادر مؤمن- و دوست خود را ملاقات کرد، بايد پيشاني و سجده گاه او را ببوسد». (4)
5- دوستي يعني دل سوزي و محبت

امام حسن (عليه السلام) مي فرمايد: «القريب من قربته الموده ان بعد نسبه و البعيد من باعدته الموده و ان قرب نسبه؛ بهترين دوست نزديک به انسان، کسي است که در تمام حالات دل سوز و با محبت، باشد گر چه خويشاوندي نزديکي هم نداشته باشد و بيگانه ترين افراد کسي است که از محبت و دلسوزي بيگانه باشد، گرچه از نزديک ترين خويشاوندان باشد. (5)
6- پرهيز از سبک شمردن دوست

امام حسن (عليه السلام) مي فرمايد: «من استخف باخوانه فسدت مروته؛ کسي که دوستان و برادرانش را سبک شمارد و نسبت به آنها بي اعتنا باشد، مروت و جوان مردي اش فاسد گشته است». (6)
7- دقت در دوست يابي

دوست، عميق ترين تأثير بر زندگي و رفتار انسان مي گذارد، تا آنجا که گفته شده است: «المرء علي دين خليله؛ انسان بر آيين رفيقش است».
به اين علت، در قرآن و روايات، سخت بر آيين دوست يابي تأکيد و سفارش شده است.
حضرت در سفارش به يکي از فرزندان خويش فرمود:
يا بني لاتواخ احدا حتّي تعرفم وارده و مصادره، فاذا استنبطت الخبره و رضيت العشره فآخه علي اقاله العثره و المواساه لي العسره» (7)
پسر! با هيچ کس برادري [ و دوستي] مکن مگر آنکه [اول] بداني کجا رفت و آمد دارد و از چه خانواده اي مي باشد، هرگاه به اين مسئله پي بردي و معاشرت و دوستي او را [طبق معيارها] پسنديدي، پس با او برادري [ و دوستي ] کن، در گذشتن از لغزش ها و همدردي در سختي.
8- شناخت انسان از راه عصبانيت

امام حسن (عليه السلام) فرمود: «لا يعرف الرأي الا عند عند الغضب؛ قدرت انديشه و خصلت هاي دروني انسان هنگام خشم، شناخته و آشکار مي شود. (8)
معمولاً ويژگي هاي دروني افراد از ديد ديگران مخفي است و در مواقع خاصي به طور ناخواسته بروز مي کند. يکي از آن حالات خاص، وقتي است که آدمي به هر دليلي دچار عصبانيت شود. سپس حالت هاي خوب يا ناشايست وي هويدا خواهد شد.
دليل ظهور خصلت هاي دروني انسان، هنگام خشم اين است که شخص در اين حالت نمي داند چه مي گويد و چه مي کند و نيز در روايات آمده است که خشم و غصب نوعي جنون است.
9-چگونگي رابطه با مردم

اي بني تفم وصيتي، و اجعل نفسک ميزانا، فيما بينک و بين غيرک فاحسب لغيرک ما تحب لنفسک و اکره له ما تکره لنفسک و لا تظلم کما لاتحب ان تظلم، و احسن کما تحب اين يحسن اليک، و استقبح من نفسک ما تستقبح من غيرک و ارض من الناس لک ما ترضي به لهم منک و لا تقل بما لا تعلم، بل لا تقل کلما تعلم، و لا تقل ما لاتحب ان يقال لک.
و قال (عليه السلام) و قل للناس حسنا و اي کلمه حکم جامعه ان تحب للناس ما تحسب لنفسک و تکره لهم ما تکره لها، انک قل ما تسلم ممن تسرعت اليه ان تندم او تتفضل عليه.
اي پسرم سفارش مرا درياب، در رابطه با مردم، خود را معيار و ميزان قرار بده. هرچه را براي خود مي خواهي، براي ديگران بخواه. هرچه را براي خود نپسنديدي براي ديگران نپسندد. به کسي ستم مکن، چنانچه دوست نداري به تو ستم شود. احساس کن چنان که دوستداري احسانت کنند، آنچه از ديگران زشت شماري از خود زشت شمار. راضي باش از برخورد مردم با تو، آنچه که راضي هستي با مردم انجام دهي.

1- إحقاق الحق، ج 11، ص 238، س 2.
2- تحف العقول، ص 233؛ اعيان الشيعه، ج1، ص 577، بحارالانوار: ج75، ص 105، ح4.
3- احقاق الحق، ج 11، ص 242. س 2.
4- تحف العقول، ص 236، س13؛ بحارالانوار، ج 75، ص 105، ح 4.

5- تحف العقول، ص 234، س3؛ بحارالانوار، ج 75، ص 106، ح 4.
6- کلمه الامام الحسن (عليه السلام)، ص 209.
7- تحف العقول، ص 404، ش 3.
8- محمد دشتي، فرهنگ سخنان امام حسن مجتبي (عليه السلام)، ص 15.