مدیریت استانی کردستان

آیت‏ الله شیخ محمدحسین غروی  اصفهانی معروف به کمپانی، از فقها و اصولیین، عارف، حکیم، شاعر و فیلسوف در سال 1296 قمری در کاظمین به دنیا آمد. پدرش حاج محمدحسن معین‏التجار مشهور به کمپانی از تاجران مشهور آن شهر و مردی پارسا و بسیار با تقوا بود. شیخ محمدحسین که در خانواده ثروتمند و متمکن زندگی می‏کرد، از این موقعیت در راه تحصیل علم و علوم استفاده نمود. تحصیلات مقدماتی را در محضر شیخ محمد حسن تویسرکانی شروع نمود و تا سن بیست سالگی آنرا کامل کرد.

ایشان برای ادامه تحصیل حوزوی از کاظمین به نجف اشرف رفت و آنجا به تحصیل فقه و اصول پرداخت. از اساتید ایشان می‏توان به  آیت‏الله سیدمحمد طباطبایی فشارکی، حاج آقا رضا همدانی، حکیم محمدباقر اصطهباناتی شیرازی،  شیخ احمد شیرازی و  شیخ محمدکاظم خراسانی اشاره کرد، که مرحوم کمپانی یکی  مشهورترین شاگردان صاحب کفایة الاصول در طی سیزده سال بود و بعد از فوت مرحوم آخوند، شروع به تدریس کرد و چندین بار دوره‏های اصول و فقه مکاسب را درس داد و بسیاری از علمای منقول را تربیت کرد.

زهد و تقوا

 
یکی‌از علمای نجف به نام حاج سیدمحمدرضا خلخالی می‏گوید: “من‌روزی‌در بازار حُوَیْش‌می‌رفتم که دیدم‌آقای‌حاج‌شیخ‌محمّدحسین‌در وسط‌کوچه‌خم‌شده‌است و پیازها را جمع‌می‌کند و پیوسته‌با خود می‌خندد. من‌جلو رفتم‌، و سلام‌کردم‌، و به ایشان‌کمک‌کردم‌تا پیازها را جمع‌نمودیم‌. آنگاه‌آنها را در گوشه قبایش‌گرفت‌و به‌منزل‌روانه‌شد. من‌عرض‌کردم‌: حضرت‌آیت‌‏الله‌معلوم‌بود که‌پیازها از گوشه‌قبای‌شما ریخته‌است‌ولی‌برای‌من‌خنده‌شما نامفهوم‌ماند!”

آن‌مرحوم‌فرمود: “من‌وقتی‌در جوانی برای تحصیل وارد نجف‌شدم خیلی مرفه بودم،‌روزی‌در مقابل‌ضریح‌مطهّر حضرت‌أمیرالمؤمنین(ع) مؤدَّب‌ایستاده‌بودم‌و مشغول‌زیارت‌بودم‌که بند تسبیح‌قیمتی من‌پاره‌شد و دانه‌های‌آن‌به‌روی‌زمین‌حرم‌ریخت‌. در آن روز عزّت‌نفس‌و یا خودخواهی‌به‌من‌إجازه‌نداد، تا خم‌شوم‌، و دانه‌ها را جمع‌کنم‌.  اما امروز به‌دکّان‌بقّالی‌رفتم و قدری‌پیاز خریدم‌و در گوشه قبای‌خود ریختم و أطراف‌آن‌را با دست‌گرفتم‌، تا به‌منزل‌برم‌. در همین‌جا که‌سر چهارراه‌بود و در میان‌جمعیّت‌مردم‌، قبا از دست‌من‌یله‌شد و پیازها به‌روی‌زمین‌ریخت‌. من‌خم‌شدم و پیازها را جمع‌کردم‌و أبداً برای‌من‌این‌مسئله‌مشکل‌نبود، بلکه‌بسیار آسان‌و قابل‌تحمّل‌بود. و علّت‌خنده من‌آن‌بود که‌: در همان‌وقت‌من‌به‌یاد دوران‌جوانی‌و پاره‌شدن‌تسبیح‌قیمتی‌که‌ارزش‌هر دانه‌اش‌یک‌دینار بود افتادم که‌آن روز از آن‌تسبیح‌که‌یکصد دینار قیمت‌داشت‌گذشتم و للّه‌الحمد و له‌الشّکر که‌امروز جمع‌آوری‌پیازهای‌ریخته‌از گوشه‌قبا بر روی‌زمین‌، برای‌من‌سنگین‌نیست‌و بسیار آسان‌و قابل‌تحمّل‌است‌.”

از نگاه فرزانگان

 
در تجلیل و تمجید از مقام علمی و معنوی مرحوم غروی اصفهانی سخنان رسایی از بزرگان و صاحبنظران نقل شده است که همه حاکی از اخلاص و نبوغ فکری اوست، از جمله:

آیت‏الله سیدمحمدهادی میلانی: “شیعه در دویست سال اخیر، فردی به جامعیت مرحوم اصفهانی به خود ندیده است.” چنانچه پس از وفات میرزای نایینی اعلامیه‏ای به امضای مرحوم ملکی تبریزی و حضرات آیات آقای میلانی و آقای خویی به این مضمون انتشار یافت که : “بعد از مرحوم شیخ انصاری در این اواخر نظیر آیت‏الله غروی اصفهانی در روحانیت تشیع پیدا نشده و در حوزه نجف اشرف نظیر ایشان نیست “.

آیت‏الله علامه سیدمحمدحسین طباطبایی می‏فرماید: “استاد بزرگ، حکیم خداشناس و فقیه پارسا و دایرمدار آسمان پژوهش و تحقیق ، و سالک و مرزبان سرزمین دانش و تدقیق، شیخ محمدحسین اصفهانی غروی است که خدا مقام بلندش را بلندتر سازد.”

علامه ادیب محمد علی اردوبادی نیز می‏نویسد: “استاد بزرگ ما، یکه سوار هر میدان بود از هر نظر بی‏نظیر می‏نمود. و نسبت به هر فضیلت به او مانند نسبت دندانه های شانه به شانه است… و در هر یک از دانشهای حکمت، کلام، فقه، اصول، تفسیر، حدیث، شعر و ادب، تاریخ، معارف، اخلاق و عرفان به طور مساوی وارد بود.”

استاد و محقق بزرگوار علامه سیدعبدالعزیز طباطبایی یزدی:  "من در تاریخ تشیع، فیلسوفی متعبدتر از آیت‏الله شیخ محمدحسین اصفهانی نمی‏شناسم. او عاشق دعا و عبادت و شیفته نماز و زیارت بود. به اهل بیت اطهار(ع) ارادت ویژه‏ای داشت.” همچنین شهید استاد مرتضی مطهری می‏نویسد: “حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، در تقوا و علم منقولا و معقولا یگانه بود… و اندیشه‏اش هم اکنون جزو اندیشه‏های زنده‏ای است که در میان علما و فضلای حوزه‏های درس فقه و اصول مطرح است.”

 آثار و شاگردان

 
مهمترین امتیازی که در آثار این عارف عالم دیده می‎شود استدلالی و ابتکاری بودن آنهاست که حکایت از ژرف‎نگری و دقت نظر او می‎کند. از جمله تالیفات این عالم عارف عبارتند از:

الاجتهاد و التقلید و العداله، نهایة الدرایه فی حاشیه الکفایه، اصول الفقه در تهذیب و تلخیص علم اصول به اسلوب جدید، حاشیه بر رساله “قطع” شیخ انصاری، رساله‏ای در اجتهاد و تقلید، رساله‏ای در نماز جمعه، طهارت، نماز مسافر، رساله‏ای در تحقیق حق و حکم، رساله در موضوع علم، رساله در معاد، رساله در صحیح و اعم، الوسیله توضیح المسائل به زبان عربی، ذخیره العباد توضیح المسائل فارسی، منظومه‏ای در بیست و چهار  رجز در مدح رسول اکرم و مراثی ائمه معصومین، منظومه‏ای در روزه، منظومه‏ای در اعتکاف، دیوان شعر فارسی و غزلهای عرفانی، دیوان شعر در مدایح و مراثی اهل بیت(ع)، “تحفة الحکیم” که منظومه‏ای است در فلسفه و حکمت متعالیه، حاشیه بر اسفار ملاصدرا و تفسیر قرآن این تفسیر.

اما شاگردان حضرت استاد بسیار بوده‏اند، عجیب اینکه در میان شاگردان، از مرجع تقلید و فقیه و فیلسوف گرفته تا مفسر و محدث و متفکر و نویسنده و عارف و واعظ و … را می‎توان دید که همگی به نوعی به شاگردی غروی اصفهانی مباهات می‎کرده‎اند. اکنون برخی از این بزرگواران را نام می‎بریم:

سیدمحمد حجت کوه کمری، سیدحسین طباطبایی بروجردی، سیدمحمدهادی میلانی، سیدابوالقاسم خویی، سیدعبدالاعلی سبزواری، شیخ محمدتقی بهجت فومنی رشتی، شیخ ابوالفضل خوانساری، شیخ ابوالحسن شیرازی، آقا میرزا کاظم دینوری تبریزی، سیدمهدی اشکوری نجفی، علامه سیدمحمدحسین طباطبایی، علامه شیخ عبدالحسین امینی تبریزی، شیخ محمدرضا مظفر، شیخ محمدحسین مظفر، سیدامیر محمد کاظمی قزوینی، شیخ محمود شریعت مهدوی و… .

شاگردان برگزیده و خصوصی عرفان حکیم غروی اصفهانی که مدت طولانی در درس عرفان ایشان حضور داشتند، عبارت بودند از: علامه سیدمحمدحسین طباطبایی تبریزی، سیدمحمدهادی میلانی، سیدابوالقاسم خویی، میرزا یوسف ایروانی، امام زنجانی و اعتماد رشتی.

وفات

 
پنجم ماه ذیحجه سال 1361 قمری در روز دوشنبه‏ای بود که از فراز بارگاه قدس مولا علی(ع) خبر وفات بزرگ استاد نجف به گوش همگان رسید. تشییع پیکر نابغه نجف آن بزرگ‏مرد علم و عرفان برگزار شد و در آستان قدس علوی، زیر ایوان طلای مولا متقیان علی(ع) در مقبره کوچکی در کنار مقبره علامه حلی به خاک سپرده شد.

نمونه‏ای از اشعار حضرت استاد، در مدح اشرف مخلوقات حضرت محمد مصطفی(ص)

ای فیض مقدّس از شوائب                                   وی نور مهذّب از غیاهب

 
ارواح ز فیض تو در أشباح                                      ای مظهر واهب المواهب

 
آفاق به نور تو منوّر                                             ایشمس مشارق و مغارب

 
ایجاد تو منتهی المقاصد                                       إبداع تو غایة المطالب

 
جلّ الملک البدیع صنه                                          ما اودع فیک من عجائب!

 
یا من بفنائه الرواحل                                           حلّت و اُنیخت الرکائب

 
خر گاه تو مطرح الامانی                                       در گاه تو معقل الرغائب

 
با شأن تو چیست این مدایح؟                                با قدر تو چیست این مناقب؟

 
فرموده بشأنت ایزد پاک

 
لولاک لما خلقت الافلاک

منابع:

 
نقباء البشر، آغابزرگ تهرانی.

 
نور علم، دوره چهارم، شماره چهارم.

 
کیهان اندیشه، دوره پنجم، شماره بیست و ششم.

 
خدمات متقابل اسلام و ایران، قم، انتشارات صدرا.

 
گنجینه دانشمندان، محمدشریف رازی، کتاب‏فروشی اسلامیه.

 
علماء معاصرین، علی خیابانی تبریزی، تبریز، نشر اسلامیه.